สรุปเนื้อหา NCLEX:Diabetes Mellitus
สรุปเนื้อหาเตรียมสอบ NCLEX: Diabetes Mellitus
การสอบ NCLEX (National Council Licensure Examination) มักจะมีคำถามเกี่ยวกับ Diabetes Mellitus (DM) เนื่องจากเป็นโรคเรื้อรังที่พบบ่อยและต้องได้รับการจัดการที่เหมาะสมในงานพยาบาล
1. ประเภทของโรคเบาหวาน (Types of Diabetes Mellitus)
1.1 Type 1 Diabetes Mellitus (T1DM)
- เกิดจาก Autoimmune destruction ของเบต้าเซลล์ในตับอ่อน → ขาด Insulin
- มักเกิดในเด็กและวัยรุ่น
- อาการสำคัญ: 3P’s (Polyuria, Polydipsia, Polyphagia), น้ำหนักลด, อ่อนเพลีย
- ภาวะแทรกซ้อนเฉียบพลัน: Diabetic Ketoacidosis (DKA)
1.2 Type 2 Diabetes Mellitus (T2DM)
- เกิดจาก Insulin resistance และการผลิตอินซูลินไม่เพียงพอ
- มักเกิดในผู้ใหญ่ที่มีภาวะอ้วนหรือมีปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ
- อาการสำคัญ: คล้าย T1DM แต่ค่อยเป็นค่อยไป
- ภาวะแทรกซ้อนเฉียบพลัน: Hyperosmolar Hyperglycemic State (HHS)
1.3 Gestational Diabetes Mellitus (GDM)
- พบในหญิงตั้งครรภ์ → เพิ่มความเสี่ยงให้แม่และทารก
- มักจะหายไปหลังคลอด แต่เพิ่มโอกาสเกิด T2DM ในอนาคต
2. การตรวจวินิจฉัยโรคเบาหวาน
| การตรวจ | ค่าที่บ่งชี้ว่าเป็นเบาหวาน |
|---|---|
| Fasting Blood Glucose (FBG) | ≥ 126 mg/dL (หลังอดอาหาร 8 ชม.) |
| Random Blood Glucose (RBG) | ≥ 200 mg/dL พร้อมอาการเบาหวาน |
| Oral Glucose Tolerance Test (OGTT) | ≥ 200 mg/dL หลังดื่มกลูโคส |
| Hemoglobin A1C (HbA1C) | ≥ 6.5% (สะท้อนระดับน้ำตาลเฉลี่ย 2-3 เดือน) |
3. การบริหารอินซูลิน (Insulin Therapy)
| ประเภทอินซูลิน | เริ่มออกฤทธิ์ | จุดสูงสุด | ระยะเวลาออกฤทธิ์ | ตัวอย่างยา |
|---|---|---|---|---|
| Rapid-acting | 15-30 นาที | 1-2 ชม. | 3-5 ชม. | Lispro, Aspart |
| Short-acting | 30-60 นาที | 2-3 ชม. | 5-8 ชม. | Regular insulin |
| Intermediate-acting | 1-2 ชม. | 4-12 ชม. | 12-18 ชม. | NPH |
| Long-acting | 1-2 ชม. | ไม่มีจุดสูงสุด | 24 ชม. | Glargine, Detemir |
ข้อควรระวัง:
- Rapid-acting insulin → ฉีดก่อนอาหาร 15 นาที
- Long-acting insulin → ห้ามผสมกับอินซูลินตัวอื่น
- Rotate injection sites → ป้องกัน Lipodystrophy
4. การจัดการภาวะฉุกเฉินในเบาหวาน
4.1 Hypoglycemia (น้ำตาลต่ำ)
สาเหตุ: ได้รับอินซูลินมากเกินไป, อดอาหาร, ออกกำลังกายหนักเกินไป
อาการ: สั่น, เหงื่อออก, ใจสั่น, หงุดหงิด, สับสน, หมดสติ
การแก้ไข:
- รู้สึกตัวดี → ให้ 15 g คาร์โบไฮเดรตเร็วดูดซึม (น้ำผลไม้, ลูกอม, กลูโคสเจล)
- หมดสติ → ฉีด Glucagon IM/SubQ หรือ Dextrose IV
4.2 Diabetic Ketoacidosis (DKA)
พบใน: เบาหวานชนิดที่ 1
สาเหตุ: ขาดอินซูลิน, การติดเชื้อ, ความเครียด
อาการ: หายใจเร็ว (Kussmaul respiration), กลิ่นลมหายใจคล้ายผลไม้, น้ำตาลในเลือดสูง (>250 mg/dL), Ketones ในปัสสาวะ
การรักษา:
- ให้น้ำเกลือ IV (0.9% NSS)
- ฉีด Regular insulin IV drip
- ให้ โพแทสเซียม ถ้าต่ำ
4.3 Hyperosmolar Hyperglycemic State (HHS)
พบใน: เบาหวานชนิดที่ 2
สาเหตุ: การติดเชื้อ, การใช้สเตียรอยด์
อาการ: น้ำตาลในเลือดสูงมาก (>600 mg/dL), ไม่มี Ketosis, ขาดน้ำรุนแรง
การรักษา: ให้ IV fluid, Insulin, ป้องกันภาวะช็อก
5. แนวทางการจัดการเบาหวาน (Diabetes Management)
5.1 การควบคุมอาหาร (Diet)
- Type 1 DM → คำนวณปริมาณคาร์โบไฮเดรตและจับคู่กับอินซูลิน
- Type 2 DM → จำกัดคาร์โบไฮเดรตเชิงเดี่ยว, เพิ่มไฟเบอร์, ควบคุมแคลอรี
อาหารที่ควรเลือก:
- โปรตีนไร้มัน (ไก่, ปลา, เต้าหู้)
- คาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน (ข้าวกล้อง, ควินัว)
- ผักและผลไม้ที่มีน้ำตาลต่ำ
5.2 การออกกำลังกาย
- ช่วยลดระดับน้ำตาลและเพิ่มความไวของอินซูลิน
- ควรออกกำลังกาย 150 นาที/สัปดาห์
- ควรตรวจระดับน้ำตาลก่อนและหลังออกกำลังกาย
5.3 การใช้ยา (Oral Hypoglycemic Agents)
| กลุ่มยา | ตัวอย่าง | กลไกการออกฤทธิ์ |
|---|---|---|
| Biguanides | Metformin | ลดการสร้างกลูโคสที่ตับ |
| Sulfonylureas | Glipizide, Glyburide | กระตุ้นการปล่อยอินซูลิน |
| DPP-4 inhibitors | Sitagliptin | เพิ่มอินซูลินหลังอาหาร |
| SGLT-2 inhibitors | Canagliflozin | เพิ่มการขับน้ำตาลทางปัสสาวะ |
ข้อควรระวัง:
- Metformin ห้ามใช้ในภาวะไตเสื่อม (GFR < 30 mL/min)
- Sulfonylureas เสี่ยง Hypoglycemia
6. ข้อสอบ NCLEX ที่พบบ่อยเกี่ยวกับเบาหวาน
- อาการของ Hypoglycemia และ Hyperglycemia
- วิธีการบริหาร Insulin
- อาการและการรักษาของ DKA & HHS
- ผลข้างเคียงของ Metformin
- คำแนะนำเรื่องอาหารและการออกกำลังกาย
สรุป
✅ จำค่า Dx: FBG ≥ 126, HbA1C ≥ 6.5%
✅ รู้จัก Insulin และการบริหาร
✅ จัดการภาวะฉุกเฉิน (Hypoglycemia, DKA, HHS)
✅ การใช้ยาและข้อควรระวัง
✅ แนวทางการใช้ชีวิตสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน
0 Comments